Stolec

Pierwotna nazwa Stolzenburg oznacza "dumny zamek". Nazwa polska, wprowadzona przez Komisję ds. Nazewnictwa pochodzi od staropolskiego słowa "stolec" - jako tronu, siedziby monarchy lub władcy.

Stolec%201.jpeg

Stolec, wspomniany w źródłach po raz pierwszy w 1280 r. założony został przez rycerza Alricusa de Stoltenborgh. Jednak już w około roku 1300 wieś przeszła w ręce rodu von Blankenburg, cieszącego się w XIII wieku złą sławą rozbójników. Blankenburgowie zyskując z biegiem czasu szacunek i poważanie gospodarowali w Stolcu, a właściwie w Blankenburgu (taką nazwę używano do 1521 r.) aż do 1544, kiedy to Asmus von Blankenburg sprzedał posiadłość Friedrichowi von Ramin z Dobrej koło Szczecina. Nowy pan szczycący się godnością marszałka dworu duńskiego był założycielem trzeciej na Pomorzu linii rodu. Nabyte dobra podzielił pomiędzy dwóch synów, którzy w zgodzie razem zamieszkiwali w Stolcu do lat 40-tych XVII wieku, czego nie można już powiedzieć o ich spadkobiercach. Juergen Bernhard – kolejny właściciel posiadłości ponownie skupił w jednym ręku dobra należące do przodków i zajął się porządkowaniem odzyskanych dóbr po zniszczeniach wojny Północnej.

1.jpeg
2.JPG

Prawdopodobnie na rok 1721 przypada początek budowy istniejącego do dziś pałacu w Stolcu, wzniesionego według najmodniejszych wzorów. Świadczy o tym zachowana w latach 70-tych XX w. chorągiewka wiatrowskazu z datą „1721”. Wnętrze pałacu miało układ dwutraktowy z reprezentacyjną lustrzana klatką schodową (dziś zachowaną tylko w połowie) oraz salą ogrodową na osi tylnego traktu. Po ukończeniu prac przy pałacu, przy którym założono jednocześnie ogród typu francuskiego, Juergen rozpoczął także budowę folwarku składającego się z kilku solidnych kamiennych stajni, magazynów i obór. Równocześnie w latach 1731 - 1735 wybudował nowy okazały kościół i szkołę. Za czasów Juergena Bernharda Stolec należał do największych majątków szlacheckich na Pomorzu. Jego właściciel przez ponad 10 lat sprawował urząd starosty powiatu szczecińskiego. Po jego śmierci na mocy testamentu z 1772 r. majątek został podzielony pomiędzy synów i wnuków z trzech małżeństw. Największą część majątku wraz ze Stolcem otrzymał najmłodszy syn Ludwig Otto Wilhelm von Ramin. Jednak już w 1777 r. następnym właścicielem został jego syn, Juergen Bernard Wilhelm. Jego ulubionym zajęciem były polowania i galopowanie po okolicznych łąkach i lasach. Swą pasję przypłacił jednak życiem w wieku 28 lat, zabijając się w czasie galopu latem 1792 roku. Ciało pochowano na przyległym do kościoła cmentarzu, gdzie żona zmarłego, Wilhelmina Juliana Amalia z domu von Haake, wystawiła mężowi pomnik, stojący tam do dzisiaj. Po zmarłym majątek objął jego brat Karl Ludwig Friedrich. Po jego rychłej śmierci 1794 r. nowym właścicielem został syn Karl Friedrich. Za jago czasów w 1803 r. doszło do wielkiej wyprzedaży wsi i folwarków, co znacznie uszczupliło dotychczasowy stan posiadania. W 1858 r. Stolec należał aż do pięciu von Raminów i jednej osoby spoza rodu. Wspólne zarządzanie nie przynosiło dobrych rezultatów.

4.jpeg
5.jpeg
6.JPG
7.JPG
7a.JPG

Tak więc, w 1869 roku Raminowie zdecydowali się na całkowitą sprzedaż majątku Heinrichowi Hermannowi, właścicielowi kopalni z terenu Westfalii. Hemann sprzedał majątek z zyskiem po trzech latach „Akcyjnej Spółce Zarządzającej Dziedzictwem w Stolcu”. Przez 16 lat spółka prowadziła rabunkową gospodarkę, eksploatując majątek bez żadnych inwestycji, doprowadzając do jego ogromnego zadłużenia. Aby uchronić posiadłość przed licytacją w 1888 sprzedano ponad 500 ha lasów. Pozostałą część majątku w 1892 r. przejął szczeciński przemysłowiec August Diestel. Za jego czasów majątek liczył już tylko 2 399 ha ( z 7 676 ha w 1884), w tym 873 gruntów ornych.
Pałac otacza francuski park z XVIII wieku. Rosną w nim m.in. najstarszy na Pomorzu cis drzewiasty "Barnim" o obwodzie 290 cm, świerki kłujące i srebrzyste, wejmutka, buki i inne. Założenie parkowe od północy zamykają wody Jeziora Stolsko.

8.JPG
9.JPG
10.JPG
11.JPG
15.jpg

W 1914 właścicielem Stolca był współudziałowiec kolei wąskotorowej w powiecie Randow Hans Lentz. Od 1920 roku do końca II wojny światowej Stolec przeszedł w posiadanie Franza Stocka, który go rozbudował. Do tylnej elewacji pałacu dostawiono werandę z bezpośrednim wejściem na taras od północnej strony, odnowiono elewację powiększając okna piwnicy od strony frontowej, a we wnętrzu zlikwidowano połowę głównej klatki schodowej i zainstalowano windę gospodarcza wewnątrz nowej bocznej klatki schodowej. Zmniejszono także schody na strych, a na parterze urządzono łazienkę. Uporządkowano otoczenie pałacu. Od strony jeziora zbudowano szerokie schody z betonową tralkową balustradą , a od strony drogi – metalowe ogrodzenie z okazała neobarokową bramą o kutych bogato zdobionych skrzydłach.

Sporą część majątku stanowi wieś w formie ulicówki z kościołem. Kościół ten za sprawą rodu von Ramin w latach 1731-33 został przebudowany w stylu ryglowym, z ozdobnymi portalami i wysoką wieżą zakończoną hełmem z dwiema latarniami. Wnętrze wyposażono w barokowy wystrój. Po ostatniej wojnie popadł w ruinę. Dzięki staraniom władz kościelnych i odbudowie w latach 80-tych został poświęcony 28 listopada 1982 roku przyjmując imię patrona św. Maksymiliana Marii Kolbe. Obok kościoła rośnie potężna lipa i liczne stare drzewa. Na cmentarzu resztki pomników z końca XVIII stulecia.

14.jpeg
13.jpeg

Kolejnym charakterystycznym elementem Stolca jest podwórze gospodarcze z domem zarządcy. Dom, a właściwie dwór został zbudowany na przełomie XIX i XX wieku z czerwonej cegły jako budynek dwutaktowy z korytarzem i sienią. Jest przykryty dachem dwuspadowym. W części środkowej mieści się dwupoziomowy ganek kryty zadaszeniem. Łączna kubatura budynku wynosi 920 m2.

Przyległe do majątku jezioro Stolsko (niem. Schloss-See), to niewielkie jezioro o powierzchni 90 ha na granicy polsko-niemieckiej. Woda graniczna na długości 1500m. Leży na obszarze Puszczy Wkrzańskiej; nieopodal Rezerwatu Świdwie. Z jeziora wypływa rzeka Gunica uchodząca do Odry. Generalnie jest płytkie, max głębokość z echosondy 3,0m. Dominująca głębokość 1,0m do 2m. Na terenie jeziora znajdują się dwie wyspy po stronie niemieckiej. W okresie koniec lipca - sierpień woda jest niedostępna ze względu na znaczny rozwój roślinności wodnej. Dominującym gatunkiem ryb jest szczupak (zarybienie w 2008 r. - 80000 szt.) oraz lin (zarybienie w 2008 r. - 60000 szt.) Niemiecki użytkownik jeziora zarybia węgorzem i leszczem. Z innych gatunków występuje karaś, okoń, węgorz, leszcz, płoć i wzdręga.

12.JPG

W czasie II wojny światowej wieś nie uległa zniszczeniom, została zajęta 27 kwietnia 1945 r. przez wojska radzieckie. Po 1945 istniał tu PGR do 1992. W związku z przebiegającą tu granica państwową, we wsi powstała strażnica WOP a później w latach 90 XX w. Straży Granicznej.

Pod koniec lat 90 XX w. z dna jeziora wydobyto fragmenty wraku amerykańskiego bombowca Boeing B-17 Flying Fortress (Latająca Forteca) zestrzelonego w 1944 roku.

Od 1 października 2009 r. pałac w Stolcu stał się własnością Uniwersytetu Szczecińskiego.

(mic)
(wig)

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License